Η δημιουργία στη χώρα μας της Ερευνητικής Υποδομής για τις Κοινωνικές Επιστήμες (SoDaNet) άνοιξε με επιτακτικό τρόπο τη συζήτηση σχετικά με την προοπτική της δευτερογενούς ανάλυσης των κοινωνικών δεδομένων. Ως «δευτερογενής ανάλυση» ορίζεται εκείνη η ερευνητική στρατηγική που αποσκοπεί στο να μελετήσει κοινωνικά φαινόμενα, χρησιμοποιώντας δεδομένα τα οποία έχουν παραχθεί στο πλαίσιο προγενέστερων ερευνητικών εγχειρημάτων. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει πως, ενώ η συγκρότηση ερευνητικών υποδομών καθιστά πρακτικά δυνατή την επανάχρηση δεδομένων σε μεγάλη κλίμακα, η δευτερογενής ανάλυση δεν αποτελεί μια δημοφιλή πρακτική, ιδιαίτερα στην ποιοτική έρευνα. Ειδικότερα, αρκετοί ερευνητές και ερευνήτριες που υιοθετούν την ποιοτική προσέγγιση προβάλλουν ενστάσεις, αμφισβητώντας τη συμβατότητα της δευτερογενούς ανάλυσης με την ποιοτική έρευνα εν γένει. Από την άλλη οι υποστηρικτές της δευτερογενούς ανάλυσης απαντούν με πειστικό τρόπο σε όσους διατυπώνουν αυτές τις επιφυλάξεις και προτείνουν λύσεις τόσο σε μεθοδολογικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, αναδεικνύοντας τα οφέλη και τις δυνατότητες που προσφέρει η δευτερογενής ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων. Μια κεντρική στρατηγική που προβάλλουν είναι η μεθοδική και συστηματική διαδικασία τεκμηρίωσης των στοιχείων της συνολική διαδικασίας μιας εμπειρικής έρευνας. Στο μάθημα αυτό θα συζητηθεί η στρατηγική της δευτερογενούς ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων και θα προταθούν διαδικασίες για την τεκμηρίωση της διαδικασίας μιας εμπειρικής έρευνας. Θα παρουσιαστεί, επίσης, μια φόρμα τεκμηρίωσης ερευνών προφορικής ιστορίας και βιογραφικής Προσέγγισης, που μπορεί να αξιοποιηθεί ως πρότυπο τεκμηρίωσης ερευνών οι οποίες υλοποιούνται στα εν λόγω πεδία.

Ο Γιώργος Τσιώλης είναι ο συγγραφέας του εκπαιδευτικού υλικού του μαθήματος «Η δευτερογενής ανάλυση ποιοτικών δεδομένων και η μεθοδολογία τεκμηρίωσης ποιοτικών ερευνών». Ο κ. Γ. Τσιώλης είναι Καθηγητής στο γνωστικό αντικείμενο «Μεθοδολογία έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες - Μέθοδοι ποιοτικής έρευνας» στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Το μάθημα αναλύει τη μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών δίνοντας έμφαση στο παράδειγμα της ανάλυσης κειμένων. Τα κείμενα αποτελούν μια ιδιαίτερα σημαντική κατηγορία τεκμηρίωσης της κοινωνικής πραγματικότητας. Για αυτό η ανάλυση τους έχει ιδιαίτερη σημασία για τις κοινωνικές επιστήμες. Αρχικά παρουσιάζεται η συνολική ερευνητική διαδικασία και η διαδικασία σχεδιασμού της εμπειρικής έρευνας. Με αυτόν τον τρόπο, διαμορφώνεται μια συνολική εικόνα για την έρευνα και γίνεται αντιληπτό ότι αυτή πρέπει να οργανώνεται στη βάση συγκεκριμένων επιστημολογικών, μεθοδολογικών και οντολογικών προσεγγίσεων και δεν περιορίζεται μόνο στη χρήση γνωστών εργαλείων παραγωγής δεδομένων, όπως για παράδειγμα το ερωτηματολόγιο και η συνέντευξη. Επίσης εξετάζονται ζητήματα που αφορούν στη διατύπωση ερευνητικών υποθέσεων, τη δειγματοληψία κ.ά. Τέλος περιγράφονται, οι μέθοδοι ανάλυσης κειμένων καθώς και τα διακριτά μεθοδολογικά πλαίσια των κοινωνικών επιστημών στα οποία μπορεί να βασιστεί η ανάλυση κειμένων.

Οι Ιωάννης Κάλλας, Δημήτρης Παρασκευόπουλος και Άννα-Μαρία Πισκοπάνη είναι συγγραφείς του εκπαιδευτικού υλικού του μαθήματος «Μεθοδολογία Ανάλυσης Κειμένων». Ο Ιωάννης Κάλλας είναι καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, με γνωστικό αντικείμενο «μέθοδοι και πληροφορικές τεχνικές των κοινωνικών επιστημών». Ο Δημήτρης Παρασκευόπουλος είναι πανεπιστημιακός υπότροφος στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Η Άννα-Μαρία Πισκοπάνη είναι ερευνήτρια με ειδίκευση στο δίκαιο πληροφορικής (προστασία προσωπικών δεδομένων) στο Horizon Institute of Digital Εconomy του Πανεπιστημίου του Nottingham.